Pensioenfondsen leven in bijzondere tijden. De pensioenwet is er door. Tussen 1 januari 2025 en 1 januari 2028 zal het gros van de pensioenfondsen invaren naar het nieuwe stelsel. Een aantal gesloten fondsen overweegt sterk om niet in te varen vanwege US GAAP en IFRS consequenties voor de werkgever. En een aantal fondsen overweegt om voor het invaarmoment via een collectieve waardeoverdracht op te gaan in een APF of een ander pensioenfonds dan wel over te gaan naar een verzekeraar.

Het is nu zeker de tijd om na te gaan wat dat betekent voor het te voeren gepaste beleggingsbeleid. In going concern situaties wordt het beleggingsbeleid gebaseerd op ALM studies welke 15 jaar vooruitkijken. Waarbij verwachte rendementen, volatiliteit en correlaties wordt gehanteerd welke eveneens zijn gebaseerd op langjarige (historische) gemiddelden. Uitgangspunt is dan dat de geldende pensioenregeling nog 15 jaar van kracht is.

Er is nu geen sprake van een going concern situatie. Laten we beschouwen wat het bijzondere is van deze situatie.

1. Korte termijn. Ergens in de komende (maximaal) vier jaar gaat het huidige beleggingsbeleid voor alle deelnemers over naar een beleggingsmix voor de te onderscheiden leeftijdscohorten.
2. Wel of niet. Er is een mogelijkheid dat het reeds opgebouwde vermogen onder het huidige FTK blijft terwijl nieuwe premie onder het nieuwe stelsel belegd zal moeten gaan worden.
3. Hoogte dekkingsgraad is bepalend. Als uitgegaan wordt van invaren, wat de norm is, wordt op dat moment het ongedeelde vermogens verdeeld over alle deelnemers in verschillende leeftijdscohorten. Afhankelijk van de dekkingsgraad op moment van invaren kan de verdeling anders uitpakken.
4. Beleggingsbeleid nieuw is anders dan huidig. Het beleggingsrisico van de individuele leeftijdscohorten is anders dan deze van de huidige onverdeelde beleggingsportefeuille.
5. Onrust op financiële markten. De toekomst is inherent onzeker. Zeker als de horizon kort is. De huidige geopolitieke spanningen met onbekende effecten op de financiële markten maken dit nog lastiger.

Een belangrijk volgend element in de risicoanalyse is de risicohouding. Ofwel, kan of wil het fonds vooral het risico van een sterke daling van de dekkingsgraad dragen. Hoe belangrijk is het dat de een zeker niveau van dekkingsgraad wordt behouden of gerealiseerd op het moment van invaren of overdracht. En wat is het gevolg van het niet behalen van de dekkingsgraadniveau. De pijngrens van mogelijk korten moet worden verkend.

Hier helpt scenario-denken. Vanuit een aantal deterministische scenario’s met relatief sterke gebeurtenissen op de rente- en aandelenmarkten kan bezien worden welke dalingen van dekkingsraden mogelijk zijn. De uitkomsten van die scenario’s kunnen dan tegen de mogelijke gevolgen voor de verschillende leeftijdscohorten gehouden. In geval van een waardeoverdracht naar een andere uitvoerder of verzekeraar wordt dan bezien in hoeverre en in welke mate die andere uitvoerder geraakt wordt in deze scenario’s.

Het is van belang om hierbij tevens de financiering van een solidariteitsreserve of risicodelingsreserve initieel bij de start te betrekken. De vulling van de reserves is van invloed op de hoogte van de individuele kapitalen en de mate waarin in het nieuwe stelsel negatieve invloeden kunnen worden beperkt.

Vanuit het scenario-denken kan worden bepaald waar het fonds wel en in ieder geval niet wil komen. Ofwel wanneer is ‘de pijn' te groot. Hieruit volgt een duidelijke ondergrens qua dekkingsgraad. De impact is nu bepaald. De kans dat de ondergrens wordt bereikt is vervolgens bepalend voor eventueel te nemen beheersmaatregelen. Als de ondergrens relatief ver af ligt van de huidige dekkingsgraad en deze in erg extreme situaties gerealiseerd zal worden is niets doen te rechtvaardigen. Het risico wordt dan geaccepteerd.

Indien de kans toch wel groter is, dan ligt mitigerende acties ondernemen meer voor de hand. Er kan dan gedacht worden aan het verminderen van het risico , overdragen van het risico of ultiem het wegnemen van het risico. Verminderen van het risico kan door bijvoorbeeld verhoging van de renteafdekking en/of verlaging van het zakelijke waardenrisico door verkoop van zakelijke waarden. Overdragen van het risico kan door het toepassen van asymmetrische beleggingsinstrumenten zoals optiestrategieën voor rente- en aandelenrisico. Dit kan een kostbare oplossing zijn Of het risico in de praktijk in zijn geheel weggenomen kan worden is de vraag.

Het is in ieder geval nu de hoogste tijd om een gedegen risicoanalyse uit te voeren op het huidige beleggingsbeleid en van daaruit te bepalen wat de te nemen beheersmaatregelen zijn. Bestuurder, is uw beleggingscommissie al bezig?