Besturen van pensioenfondsen en sociale partners zijn momenteel druk bezig met het ontwerpen en nadenken over een nieuwe pensioenregeling die moet voldoen aan de Wet toekomst pensioenen (Wtp) en wel vóór 1 januari 2028. Daarbij is het noodzakelijk om tijdig inzicht te krijgen in de effecten van de keuzes die gemaakt worden. Om deze effecten inzichtelijk te maken zijn berekeningen nodig op basis van (over het algemeen) nieuwe actuariële modellen. De juiste werking van de modellen is daarom kritisch. Vraag is of deze modellen (extern en met onafhankelijke actuariële experts) zijn gevalideerd en zo ja op welke wijze. In dit artikel gaan wij nader in op de wijze waarop modelvalidatie in dit kader vorm gegeven kan worden.

Zoektocht; veel keuzes, berekeningen en modellen

In het transitietraject dienen sociale partners een aantal keuzes te maken. Te denken valt aan bijvoorbeeld de keuze voor de solidaire of de flexibele regeling, wel of niet invaren en indien er wordt ingevaren op basis van de standaard- of de vba-methode. Daarnaast zijn er nog vele keuzes die gemaakt moeten worden. Feit is dat bij de vele keuzemogelijkheden die er zijn diverse en uiteenlopende complexe berekeningen nodig zijn. Denk daarbij bijvoorbeeld aan:

• Netto profijt berekeningen
• Solidariteitsreserve of risicodelingsreserve afhankelijk van type regeling
• Compensatie berekeningen (en financiering hiervan)
• Berekening van hoogte uitkering pensionering (verwachtingswaarde) versus uitkering 10 jaar na pensionering (eventueel met indexering).

Hierbij gaat het om complexe stochastische berekeningen, ofwel er wordt met vele duizenden scenario’s gerekend. Bekend zijn de zogenoemde P- en Q-sets van DNB in dit kader.

Afhankelijk van welke berekeningen gemaakt moeten worden kunnen modellen worden ingezet die veelal nieuw zijn en recent ontwikkeld. Voor de noodzakelijke berekeningen die gemaakt moeten worden zijn nieuwe (actuariële) modellen ontwikkeld. Aangezien er sprake is van nieuwe (Wtp) wet-en regelgeving en beschikbare guidelines, zijn deze berekeningen ook niet eerder gemaakt, waardoor een eventuele benchmark (vaak) ontbreekt.

Het is daarbij niet ondenkbaar dat deze modellen onder een bepaalde tijdsdruk zijn gemaakt. De vraag is of deze modellen altijd doen wat ervan verwacht wordt en op de juiste manier gebruikt worden. Een zorgvuldige procedure voor het vaststellen van deze berekeningen met de relevante en effectieve modellen ten behoeve van het beoogde doel is daarom van eminent belang. Immers er worden belangrijke besluiten genomen die mogelijk onomkeerbaar zijn.

Waarom modelvalidatie en hoe invulling geven hieraan

Om in ieder geval vertrouwen te hebben in de gehanteerde modellen is een cruciaal aspect dat voldoende aandacht wordt besteed aan modelrisicobeheer. Een manier om dat te doen is dat deze modellen tijdig en bij voorkeur onafhankelijk gevalideerd zijn. Wat is modelvalidatie en hoe geef je hier invulling aan?

Met modelvalidatie wordt in dit kader bedoeld een zorgvuldig doorlopen proces om de betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van het betrokken model te beoordelen en vast te leggen. Hiermee wordt onder andere bereikt dat potentiële risico’s (zwakke punten) die verband houden met het gebruik van deze modellen vooraf worden geïdentificeerd en zoveel als mogelijk beheerst. Als een model onnauwkeurig is of fouten bevat (onbetrouwbaar is), kan dit leiden tot ongewenste en onzorgvuldige (slechte) besluitvorming, hetgeen kan resulteren in financiële schade voor deelnemers of groepen van deelnemers, reputatieschade voor het pensioenfonds en mogelijk zelfs claims.

In de praktijk zien we vaak dat bij modelvalidatie een onderscheid wordt gemaakt tussen de zogenoemde procesvalidatie en outputvalidatie. Bij procesvalidatie ligt de nadruk op het beoordelen van de processen van het model (bijvoorbeeld beheer, ontwikkeling en implementatie), terwijl bij outputvalidatie de nadruk veelal ligt bij de consistentie en nauwkeurigheid van de uitkomsten van het betrokken model. Het grote verschil is dat procesvalidatie weinig zegt over de uitkomsten van het gehanteerde model.

Conclusie: bestuur en sociale partners neem uw verantwoordelijkheid

In deze transitiefase van de Wtp spelen de actuariële modellen die gebruikt worden om de complexe berekeningen te maken als basis van besluitvorming door sociale partners en besturen een belangrijke rol. De juiste validatie van de hieronder liggende modellen is een cruciale stap in de ontwikkeling, implementatie en met name gebruik van deze modellen.

Beste bestuurder en verantwoordelijke sociale partners, hoe bewust bent u bezig met het risico van de modellen welke gehanteerd worden? Modelvalidatie kan in ieder geval de risico’s die verband houden met het gebruik van deze modellen beter beheersen. Het zal u niet verbazen dat outputvalidatie leidt tot betere risicobeheersing van de modellen, hetgeen een zorgvuldige besluitvorming ten goede komt. U kunt beginnen met de juiste vragen te stellen over de modelvalidatie in een vroegtijdig stadium.