Het pensioenakkoord heeft ten doel het vertrouwen in het stelsel in zijn geheel en het pensioen voor de deelnemer in het bijzonder te vergroten. U kent de uitdrukking ‘vertrouwen gaat te paard en komt te voet’. Dit bracht mij er toe me te verdiepen in het begrip vertrouwen.

Er zijn meerdere redenen waarom vertrouwen in pensioen van groot belang is. In totaliteit is er ruim € 2.100 miljard belegd pensioenvermogen bij pensioenfondsen en verzekeraars. Dit vermogen wordt wereldwijd belegd. Dit vermogen betreft tevens de koopkracht van gepensioneerden nu en in de verdere toekomst.

De individuele financiële plannen van de mensen in Nederland worden mede vormgegeven op basis van het vertrouwen dat het pensioen er is en hoe hoog het zal zijn. Dit slaat direct op de Nederlandse economie. Immers, een groot deel van dit vermogen zal in Nederland geconsumeerd zal worden. Is er geen vertrouwen, dan zal er zoveel mogelijk nu worden gespaard en daarmee niet geconsumeerd. Te veel sparen is ook ongewenst voor de economie.

Een interessante invalshoek op het gebied van vertrouwen is deze van Francis Frei en Anne Morriss. Zij schetsen de zogenaamde vertrouwensdriehoek. Deze kent de invalshoeken authenticiteit, logica en empathie. Ik kan de wetgever en pensioensector ten zeerste aanbevelen zich te verdiepen in deze driehoek. De wetgever bij het bepalen van de detailwetgeving. De pensioensector bij de uitwerking van de uitvoering. Laat ik het uitleggen.

Volgens Frei en Morriss is er een (potentiële) vertrouwensbreuk wanneer er een ‘wobble’ of onevenwichtigheid zit in de driehoek. Reden genoeg om kort naar de drie invalshoeken te kijken. Uiteraard is situationeel een verdere verdieping zeer nodig. Ik help u graag!

Authenticiteit van de pensioenuitvoerder. De pensioenuitvoerder zal als onderdeel van de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel opnieuw zijn missie, visie en strategie gaan formuleren. De opzet van het nieuwe pensioenstelsel, beschikbare premieregeling met gelijkblijvende premie en beleggingsbeleid in leeftijdscohorten gebaseerd op de risicohouding van deelnemers, is daarin een belangrijk uitgangspunt. Vervolgens kunnen pensioenfondsen de uitvoering van de pensioenregeling uitbesteed hebben. Het is van belang dat het pensioenfonds er voor zorgt dat al de activiteiten van het pensioenfonds, dus inclusief de eventuele uitbestede activiteiten, in lijn zijn met elkaar. Zodat de uitvoering op strategisch en operationeel niveau met elkaar in overeenstemming zijn. Woord en gedrag zijn in sync met elkaar. Populair gesteld ‘what you see is what you get’. Dan is er sprake van authenticiteit. Is er discrepantie, dan kan dat leiden tot de ‘wobble’ of onevenwichtigheid.

Logica van de pensioenregeling. De nieuwe pensioenregeling is een beschikbare premieregeling. Op basis van een uit te voeren risicopreferentieonderzoek wordt het beleggingsbeleid, per leeftijdscohort ontwikkeld. Ook worden keuzes gemaakt in de vorm en mate van solidariteit welke tussen de deelnemers er zal zijn. Daarbij zullen de kosten van risicopremies en uitvoering transparant in rekening gebracht worden. Al deze onderdelen en aspecten van de pensioenregeling zullen aan de deelnemers moeten worden gecommuniceerd. De logica van de gemaakte keuzes en de opzet moet er niet alleen bij aanvang zijn, maar moet ook tijdsbestendig zijn. Ontbreekt de logica of wijzigt deze in de tijd dan zal deze van invloed zijn op het vertrouwen in het pensioen.

Empathische benadering van de deelnemer. Deelnemers maken gedurende het leven diverse life events mee. Deze life events, denk aan huwen, samenwonen en echtscheiden, veranderen van baan of werkloos worden, arbeidsongeschikt worden, pensioneren of overlijden, zijn ook de momenten dat deelnemers of hun nabestaanden contact hebben met het pensioenfonds. Dit zijn ook de momenten dat juist een empathische benadering het verschil kan maken tussen vertrouwen of wantrouwen. Er zijn meerdere generaties aan deelnemers. Deze kennen elk hun eigen wijze van in het leven staan en verwachtingen van hun pensioen (uitvoerder). Het is van belang dat daar rekening mee wordt gehouden.

Het pensioenakkoord is één van de meest belangrijke en existentiële gebeurtenissen in het bestaan van een pensioenfonds. Het is ook een waanzinnige kans om het verschil te maken en het vertrouwen te vergroten. Bestuurder, pak deze kans!