Het fundament van het nieuwe pensioenstelsel is mijns inziens het begrip ‘ambitie’. Toch wordt er ook anders over gedacht. Dan wordt er zelfs gesproken over een ambitieloos pensioen. Dit lijkt me een gevaarlijke ontwikkeling voor het vertrouwen van de deelnemer in ons pensioenstelsel. Ik zal proberen uit te leggen waarom.

De wijze waarop wij in Nederland pensioen hebben geregeld is van groot belang. De spaarpot bedraagt thans ruim € 1.500 mrd. Dit geld wordt belegd waardoor de economische activiteit wordt gestimuleerd. Overigens voor een belangrijk deel in het buitenland, waar dit geld ook bijdraagt aan soepel lopend economisch verkeer. De pensioenuitkeringen nu en in de toekomst worden wel voor het overgrote deel in Nederland geconsumeerd. Dat is belangrijk voor onze economie.

Vertrouwen dat er een pensioen zal zijn leidt er toe dat er niet al te veel ‘extra’ wordt gespaard, en dus geconsumeerd, tijdens het werkzame leven van de mensen. Ook dat is goed voor onze huidige economie. En dit geldt zeker ook voor consumptie door de gepensioneerden die een belangrijk deel van onze maatschappij en daarmee de economie uitmaken.

Samen met de premie-inleg en de risicohouding vormt (pensioen)ambitie de driehoek die bepalend is voor het pensioenresultaat. Ambitie is hier de pensioenuitkering die je nastreeft met de pensioenregeling. Dit blijft zo in het nieuwe pensioenstelsel. De pensioenuitkomst is immers afhankelijk van hoeveel geld er in het systeem wordt ingelegd en met welk risico dit wordt belegd. Daarmee is ambitie de nieuwe aanspraak in het nieuwe pensioenstelsel. In het huidige defined benefit systeem is het nog omgekeerd: de premie is een afgeleide van de aanspraak (het opbouwpercentage) en de risicohouding (het verwachte beleggingsrendement).

In het nieuwe stelsel wordt het mijns inziens niet heel anders. De ambitie is dan wel niet meer de aanspraak tegen 97,5% zekerheid (huidig FTK). Maar wat mij betreft is de ambitie de vervangingsratio, het pensioeninkomen ten opzichte van het looninkomen op het moment van pensionering, hetzelfde ‘ding’. In het overleg met sociale partners zal de driehoek ‘premie-inleg, risicohouding en ambitie’ het onderwerp van gesprek blijven. Het pensioenfondsbestuur zal vervolgens, bij de opdrachtaanvaarding moeten vaststellen dat er sprake is van een haalbare opdracht.

In het huidige (voornamelijk defined benefit) stelsel hebben we gezien dat in een aantal gevallen de aanspraak (ambitie) omlaag ging omdat anders de premie te hoog zou moeten stijgen gegeven de lage rentestand. Er was geen budgettaire ruimte om de dalende rente te compenseren, noch in de vorm van hogere premies, noch in de vorm van een hoger risicoprofiel. Interessant zal zijn wat, gegeven de onder het nieuwe stelsel afgesproken premie-inleg, een stijging van de rente gaat betekenen voor de (nominale of reële) pensioenambitie. Met name op moment van pensioneren.

Dit is immers het krachtenveld waarbij langs de ene zijde van de driehoek de werkgevers (de CFO) zullen duwen op de hoogte van de premie. Langs de tweede zijde van de driehoek zullen de werknemers (OR, CPO)/werknemersorganisaties duwen op de pensioenambitie (de hoogte en de kwaliteit van de arbeidsvoorwaarde). En langs de derde zijde van de driehoek zal het pensioenfondsbestuur monitoren in hoeverre beleggingsrisico’s passen bij de risicopreferenties van de deelnemers.

Kortom, ambitie is een onlosmakelijk onderdeel van het pensioenstelsel. Het vertrouwen dat de pensioenambitie kan worden waargemaakt is een fundamenteel onderdeel van het overleg tussen de sociale partners en de besturen van de pensioenfondsen voor de uitvoering van de nieuwe pensioenregeling. Zonder ambitie is het pensioenstelsel stuurloos. Het is verstandig om nu al afspraken te maken over het periodiek herijken, niet alleen in de solidaire premieregeling, maar ook in de flexibele premieregeling. Een ambitieloos pensioen zal het vertrouwen ondermijnen en dat is een te groot risico voor het stelsel, voor de uitvoering en daarmee voor onze maatschappij.