Introductie

Het ontwikkelen van een strategische visie voor 2040 is van cruciaal belang voor pensioenfondsen in het bijzonder en de pensioensector in het algemeen. Door nu al vooruit te denken, kunnen fondsen zich voorbereiden op toekomstige uitdagingen en kansen. Dit stelt besturen in staat om proactief beleidsmaatregelen te implementeren die de doelen van 2040 ondersteunen. Immers, 2040 is dichterbij dan we misschien denken.

Scenario's en Voorbereiding

Hoewel niemand de toekomst precies kan voorspellen, is het schetsen van verschillende scenario's een effectieve manier om voorbereid te zijn. Door actief te anticiperen op diverse mogelijke ontwikkelingen, vergroten pensioenfondsen de kans op succes. Het is essentieel dat fondsen regelmatig hun strategie evalueren en aanpassen om optimaal te reageren op veranderende omstandigheden.

De Huidige Context

In 2025 beheren Nederlandse pensioenfondsen een indrukwekkend vermogen van ongeveer € 1.800 miljard, bijna twee keer het nationaal inkomen. Dit vermogen speelt een cruciale rol in de financiering van staatsleningen, bedrijfsinvesteringen en infrastructuurprojecten. Het garanderen van een goed pensioen is niet alleen belangrijk voor de financiële zekerheid van gepensioneerden, maar ook voor de economische stabiliteit van Nederland.

Geschiedenis en Toekomstperspectief

Pensioenfondsen zijn nagenoeg allemaal opgericht in de 20e eeuw als sociale instellingen. Na de financiële crises eind 20e eeuw en begin 21e eeuw kwam de realisatie dat pensioenfondsen meer en meer zijn ontwikkeld tot financiële instellingen. Het toezicht, de inrichting en het beheer werd steeds meer daarop aangepast. Deze ‘governance’ druk is er mede de oorzaak van dat er steeds minder pensioenfondsen zijn. Aan het begin van de 21e eeuw waren er nog meer dan 1.000 pensioenfondsen. Tegen 2024 is dit aantal gedaald tot ongeveer 140, en tegen 2040 zal dit verder zijn geconsolideerd.

In de toekomst zullen er waarschijnlijk enkele zeer grote pensioenfondsen zijn, die een diepgaande impact hebben op de economie en de samenleving.

Veranderend Wereldbeeld

Nederland is doorlopend in onderhoud. Het feit dat we het anno 2025 goed doen op het gebied van inkomen, onderwijs, economie en gevoel van geluk is geen toeval. Doorlopend is geïnvesteerd in onderwijs, bedrijfsleven, gezondheids- en sociale voorzieningen.

Dit, tezamen met de geopolitieke verschuivingen, met opkomende economieën zoals China, India en Afrika, vragen om een strategische heroriëntatie van de rol van pensioenfondsen. Nederland moet zich blijven ontwikkelen om mee te gaan in deze mondiale veranderingen. Pensioenfondsen kunnen een sleutelrol spelen in het vormgeven van een duurzame en welvarende toekomst voor Nederland.

De Nieuwe Rol van Pensioenfondsen

Pensioenfondsen evolueren – zoals eerder gezegd - van puur financiële instellingen naar maatschappelijk-financiële instellingen. Terwijl de primaire doelstelling van pensioenuitkeringen blijft bestaan, moeten fondsen ook nadenken over hun rol in het ondersteunen van maatschappelijke veranderingen. Dit omvat het faciliteren van bijscholingsmogelijkheden en mogelijke time-outs voor deelnemers, in lijn met veranderende levensfasen.

Herdefiniëring van Rendement

Het begrip rendement moet verder gaan dan alleen financieel gewin. Pensioenfondsen moeten ook investeren in projecten die bijdragen aan de toekomstige economische en maatschappelijke ontwikkeling van Nederland. Dit vereist niet alleen een heldere visie, maar ook een strategische benadering waarbij het rendement ook wordt beoordeeld op basis van lange termijn maatschappelijke impact.

Strategische Dialoog

Pensioenfondsen moeten actief gaan deelnemen aan de maatschappelijke en economische dialoog. Dit vraagt om visie, innovatie en het vermogen om complexe besluitvormingsprocessen te navigeren. De implicaties hiervan voor governance en beleggingsbeleid moeten grondig worden onderzocht.

Implicaties voor de Sector tot 2040

Dit is voer voor een aantal vervolgartikelen. Puntsgewijs betekent dit voor het totale ecosysteem van de pensioensector:

• Stevige voortzetting consolidatietrend
• Ontwikkelen vaardigheden bij de blijvende pensioenfondsen om het maatschappelijk-economische debat aan te kunnen
• Ontwikkelen vaardigheden om de consequenties van het debat uit te kunnen voeren
• Ontwikkelen meer gericht pensioenproductontwikkelingsproces (meer deelnemer empowerment)
• Strategische keuzes voor pensioenadministrateurs om relevant te blijven voor pensioenfondsen en de ontwikkeling te kunnen ondersteunen
• Strategische keuzes voor adviseurs bij de ontwikkeling van eigen competenties en vaardigheden om pensioenfondsen blijvend te kunnen ondersteunen

Door deze stappen te zetten, kunnen pensioenfondsen niet alleen bijdragen aan een duurzame toekomst, maar ook hun eigen robuustheid en relevantie voor de komende decennia waarborgen.