In mijn vorige artikel heb ik aangegeven dat pensioenfondsen een plaats hebben aan de tafel waar nagedacht wordt over het ‘onderhoud en doorontwikkeling’ van Nederland. De reden is dat pensioenfondsen de middelen hebben om hier financieel aan bij te dragen. En vooral dat pensioenfondsen een (morele) plicht hebben om voor hun deelnemers ook bij te dragen aan de toekomstige werkgelegenheid en welvaart van de huidige en toekomstige deelnemers. Pensioenfondsen zijn in 2040 inmiddels maatschappelijk financiële instellingen geworden

Prudent person blijft gelden

Onverminderd geldt het prudent person principe voor de beleggingen. Dit zal niet veranderen. De Prudent Person regel voor het beleggingsbeleid is gebaseerd op Europese regelgeving. In Nederland is het begrip wettelijk verankerd in artikel 135 van de Pensioenwet (PW) en in artikel 130 van de Wet verplichte beroepspensioenregeling (Wvb) en nader uitgewerkt in artikel 13 en artikel 13a van het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen (Besluit FTK).

Rol van pensioenfondsen in het maatschappelijke debat

Het is de rol van de overheid om na te denken en beleid te maken over de inrichting van de maatschappij. Nederland staat midden in grote veranderingen waarbij het de zorg is klaar te zijn voor de uitdagingen welke er op dit moment zijn. Denk hierbij aan de energietransitie, de opkomst van AI, de (geopolitieke) loskoppeling op diverse onderdelen van zowel China als de Verenigde Staten, ontwikkeling van onderwijs, gezondheidszorg, landbouw (het stikstofprobleem). Denk ook aan het Draghi-rapport voor Europa¹ dat ook impact heeft voor Nederland. Kortom, er dient veel in kennis en ‘hardware’ geïnvesteerd te worden om ook voor de toekomst welvarend te zijn met een hoog niveau van welzijn.

Er zijn diverse partijen betrokken in het maatschappelijk debat over de verdere ontwikkeling van ‘de BV Nederland’. Denk hierbij aan de Sociaal-Economische Raad (SER) en Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Centraal Planbureau (CPB).

Pensioenfondsen hebben een rol aan deze tafels, en wel hier om. Het gaat pensioenfondsen om rendement op investering. Primair denken we bij rendement op investering (terecht) aan financieel rendement. Vanwege de maatschappelijke financiële instellingsrol die pensioenfondsen hebben dienen zij (mijns inziens) hun definitie van rendement te verruimen. Aan het begrip rendement wordt ook toekomstige welvaart en welzijn toegevoegd. Deze wordt verkregen doordat er latere hoogwaardige werkgelegenheid is. Dat betreft banen die gekenmerkt worden door een combinatie van duurzame economische waarde, maatschappelijke relevantie en persoonlijke ontwikkeling. Hierdoor wordt op termijn een goed rendement gemaakt doordat (toekomstige) deelnemers naar verwachting dan een goed inkomen hebben, daar een goede pensioenpremie van kunnen sparen, welke vervolgens met een goed rendement belegd wordt.

Zijn pensioenfondsen klaar voor deze rol?

Door pensioenfondsen wordt op veel vlakken samengewerkt. Er is een G5 overleg. En de Pensioenfederatie speelt een overkoepelende rol voor pensioenfondsen. Ook zien we de pensioenfondsen op onderdelen gevraagd worden om een investeringsrol in de Nederlandse maatschappij te dienen. Denk aan de bouw van kerncentrales² en investeringen in de defensie-industrie³.

Wat we wellicht nog wat minder zien in een ‘georkestreerd’ initiatief vanuit de pensioenfondsen zelf om actief bij te dragen aan de ontwikkeling van de BV Nederland door pensioenfondsen.

De kennis en kunde is zeker individueel bij pensioenfondsen aanwezig. De vraag is of het op meer gestructureerde wijze, meer overkoepelend, aanwezig is.

Voordelen van een meer gestructureerde aanpak

Er is een aantal voordelen voor een meer gestructureerde aanpak.

1. Er is in Nederland behoefte aan een structurele bron aan kapitaal voor investeringen, waardoor langjarige planningen gemaakt kunnen worden.
2. Pensioenfondsen hebben een behoefte aan zekere rendementen op basis van planbare cashflows.

Deze voordelen zijn goed te verenigen in een gestructureerde aanpak.

Andere voordelen zijn.

3. Pensioenfondsen kunnen inhoud geven aan hun maatschappelijke financiële instellingsrol.
4. Pensioenfondsen zorgen voor toekomstige welvaart en welzijn voor huidige en toekomstige deelnemers.
5. De deelnemer-intimiteit wordt groter omdat de voordelen van het pensioenfonds, behalve op termijn voor betrouwbare pensioenuitkeringen, ook zit juist in de beschreven maatschappelijke rol. Dit is des te meer van belang om dat door de consolidatie de afstand tussen deelnemer en pensioenfonds te groot kan worden ervaren.

Dus wat te doen?

Pensioenfondsen kunnen gezamenlijk een plaats hebben aan de tekentafel van door de Nederlandse overheid geïnitieerde maatschappelijk planning-overleggen. Enerzijds als financier en anderzijds, en zeker zo belangrijk als zorgdragers voor toekomstige welvaart en welzijn voor de huidige en toekomstige deelnemers.

De kennis en competenties die daarvoor nodig zijn, zouden sectoraal georganiseerd kunnen worden. Hierbij geven pensioenfondsen commitment en mandaat aan de spelers die namens hen zitting hebben in de hiervoor genoemde planning-overleggen. Een commissie vanuit de de grote 5 pensioenfondsen, Pensioenfederatie en Netspar zou zich hier over kunnen buigen en een voorstel inclusief personele bezetting kunnen ontwikkelen.

Tot besluit

De pensioensector heeft de mogelijkheden om bij te dragen aan het beheersen van de macro risico’s van de BV Nederland. En daarbij tegelijkertijd de eigen financiële risico’s en die van hun huidige en toekomstige deelnemers. Pakt onze pensioensector die handschoen op?

¹ Het Draghirapport, officieel getiteld "A New Industrial Strategy for Europe", is een rapport uit 2023 opgesteld door voormalig ECB-president Mario Draghi. Het behelst een analyse van de concurrentiepositie van de Europese Unie en doet aanbevelingen om deze te versterken.

² NOS: Pensioenfonds PME wil investeren in kernenergie, roept zelfs andere partijen op te volgen – Climategate Klimaat https://www.climategate.nl/2024/07/nos-pensioenfonds-pme-wil-investeren-in-kernenergie-roept-zelfs-andere-partijen-op-te-volgen/#:~:text=Het%20nieuwe%20kabinet%20wil%20vier%20kerncentrales%20bouwen%20en,Dat%20maakte%20bestuursvoorzitter%20Eric%20Uijen%20bekend%20in%20Nieuwsuur..

³ ABP belegt honderden miljoenen in de defensie-industrie https://www.abp.nl/nieuws-en-pers/nieuws/2024/februari/abp-belegt-honderden-miljoenen-in-de-defensie-industrie.