Momenteel zijn bijna alle bestuurders van pensioenfondsen druk bezig met de voorbereidingen en werkzaamheden die betrekking hebben op de transitie naar het nieuwe pensioenstelsel.

In deze bijdrage gaan wij nader in op het invaarmoment en modelvalidatie. Op dit moment zijn er verschillende discussies gaande in de pensioensector wie verantwoordelijk is voor welke controlewerkzaamheden in het transitieproces. Modelvalidatie kan een belangrijke rol in deze werkzaamheden innemen.

Wet toekomst pensioenen en invaren

In de Wet toekomst Pensioenen (Wtp) is opgenomen dat invaren als default dient te worden gehanteerd. Bij de transitie gebruiken pensioenfondsen voor de waardering van pensioenaanspraken en -rechten de standaardmethode of de vba-methode (artikel 150n Pw). De transitie-effecten worden in ieder geval inzichtelijk gemaakt door de netto-profijteffecten van de regelingen ten opzichte van elkaar te bepalen en het verwachte pensioenresultaat op basis van de nieuwe regeling in het mediane, slecht en goed weer scenario (conform artikel 150e, lid 1 Pw) weer te geven. Om dit inzicht te verkrijgen gebruiken pensioenfondsen (actuariële) modellen. Pensioenfondsen moeten daarbij onderbouwen hoe zij omgaan met de berekeningen die met deze modellen worden gemaakt, de overwegingen die hieraan ten grondslag liggen (artikel 46, lid 2 BuPw) en of deze modellen gevalideerd zijn.

Good practice modelvalidatie

Op 17 september 2024 heeft DNB een good practice gepubliceerd: Good practice plausibiliteitscontrole modellen en berekeningen WTP-transitie | De Nederlandsche Bank (dnb.nl). Deze good practice gaat specifiek in op modelvalidatie en op welke wijze bestuurders van pensioenfondsen modelvalidatie nader kunnen toepassen in de praktijk.

Visie Milliman

In de praktijk zien wij discussies ontstaan over het moment waarop modelvalidatie dient plaats te vinden. Wij kunnen ons voorstellen dat besturen van pensioenfonds vooraf comfort willen hebben over het invaarproces en de resultaten. Stel dat op 1 januari 2026 wordt ingevaren dat kan het bestuur bijvoorbeeld reeds in oktober 2025 deze resultaten op basis van een gevalideerd model beschikbaar hebben om comfort te hebben over het gehele invaarproces. Dit alles kan dan vastgelegd worden in het implementatieplan.

Met modelvalidatie wordt in dit kader bedoeld een zorgvuldig doorlopen proces om de betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van het betrokken (actuariële) model te beoordelen en vast te leggen. Hiermee wordt onder andere bereikt dat potentiële risico’s (zwakke punten) die verband houden met het gebruik van deze modellen vooraf worden geïdentificeerd en zoveel als mogelijk tijdig beheerst. Als een model onnauwkeurig is of fouten bevat (onbetrouwbaar is), kan dit leiden tot ongewenste en onzorgvuldige (slechte) besluitvorming, hetgeen kan resulteren in financiële schade voor deelnemers of groepen van deelnemers, reputatieschade voor het pensioenfonds en mogelijk zelfs claims.

In de praktijk zien we vaak dat bij modelvalidatie een onderscheid wordt gemaakt tussen de zogenoemde procesvalidatie en outputvalidatie. Bij procesvalidatie ligt de nadruk op het beoordelen van de processen van het model (bijvoorbeeld beheer, ontwikkeling en implementatie), terwijl bij outputvalidatie de nadruk veelal ligt bij de consistentie en nauwkeurigheid van de uitkomsten van het betrokken model. Het grote verschil is dat procesvalidatie weinig zegt over de resultaten van het gehanteerde model.

Daarnaast kan een onderscheid gemaakt worden tussen modelvalidatie op generiek (totaal) niveau (input, documentatie en output van algemene aard) en specifieke klant modelvalidatie, waarbij rekening wordt gehouden met de input, output en specifieke beleidskeuzes van de betrokken klant.

Bedacht moet worden dat specifieke klantmodelvalidatie, in de regel geen onderdeel is van de scope van de generieke modelvalidatie. Het is daarom aan te bevelen om deze klant specifieke aanpassingen separaat te laten valideren om de klanten tijdig en onafhankelijk comfort te geven bij het invaren. Wellicht goed om hierbij te vermelden dat validatie moet zorgen voor meer zekerheid voorafgaand aan het invaarmoment. De controle werkzaamheden van de accountant en certificerend actuaris zullen normaliter pas plaats vinden na het invaren, dus enkele maanden later…

Tot slot

Beste bestuurder, wilt u ook tijdig comfort hebben over het invaarproces? Dan is het zaak om tijdig te starten met de direct betrokken partijen van het invaarmodel te laten valideren. Een onafhankelijke validatie over dit model vooraf kan daarbij helpen.